MahaDBT Yojana – शेतकऱ्यांचे कष्ट कमी व्हावेत, शेतीत यांत्रिकीकरणाचा वापर वाढावा आणि उत्पादन खर्च कमी होऊन नफा वाढावा यासाठी महाराष्ट्र शासन आणि केंद्र सरकार विविध योजनांच्या माध्यमातून कृषी अवजारांवर अनुदान देते. यापैकीच एक महत्त्वाची योजना म्हणजे कृषी यांत्रिकीकरण उपअभियान (Sub-Mission on Agricultural Mechanization – SMAM) आणि त्या अंतर्गत येणाऱ्या शेती मशागतीसाठीच्या अवजारांवरील अनुदानाची योजना.
पारंपरिक शेतीत नांगरणी आणि मशागतीसाठी खूप वेळ आणि पैसा खर्च होतो. आधुनिक अवजारे वापरल्यास हे काम कमी वेळेत, कमी श्रमात आणि अधिक कार्यक्षमतेने करता येते. शासनाचे अनुदान शेतकऱ्यांना ही आधुनिक अवजारे खरेदी करण्यासाठी मोठा आधार देते.
योजनेचा मुख्य उद्देश : MahaDBT Yojana
या अनुदान योजनेचा मुख्य उद्देश खालीलप्रमाणे आहे:
- शेतकऱ्यांसाठी शेतीची कामे वेळेवर आणि सुलभ करणे.
- मजुरांवरील अवलंबित्व कमी करून उत्पादन खर्च घटवणे.
- आधुनिक कृषी यंत्रांचा वापर वाढवून उत्पादकता वाढवणे.
- शेतीत आधुनिकता आणून शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारणे.
किती अनुदान मिळते? :
या योजनेत शेतकऱ्यांच्या वर्गवारीनुसार अनुदानाचा दर ठरलेला आहे.
| शेतकऱ्यांची वर्गवारी | अनुदानाची टक्केवारी |
| लघु व सीमांत शेतकरी | ५०% |
| महिला शेतकरी | ५०% |
| अनुसूचित जाती/जमाती (SC/ST) व नवबौद्ध शेतकरी | ५०% |
| इतर सर्व शेतकरी | ४०% |
हे अनुदान अवजारांच्या किंमतीनुसार किंवा शासनाने निश्चित केलेल्या कमाल अनुदानाच्या मर्यादेपर्यंत (ज्यापैकी रक्कम कमी असेल ती) दिले जाते.
कोणत्या अवजारांवर अनुदान मिळते?
नांगरट व शेती मशागतीच्या कामांसाठी वापरल्या जाणाऱ्या अनेक ट्रॅक्टर-आधारित अवजारांवर अनुदान उपलब्ध आहे. यामध्ये काही प्रमुख अवजारे खालीलप्रमाणे आहेत:
- नांगर (मोल्ड बोड नांगर, तव्याचा नांगर, चीजल नांगर)
- रोटाव्हेटर / रोटोकल्टिव्हेटर
- कल्टिव्हेटर (मोगडा)
- वखर
- पॉवर वीडर / पॉवर टिलर
- सीड कम फर्टिलायझर ड्रिल (पेरणी यंत्र)
- प्लांटर (उदा. बटाटा प्लांटर, रेज्ड बेड प्लांटर)
- श्रेडर / रीपर / थ्रेशर (कापणी व मळणीची यंत्रे)
- कंबाइन हार्वेस्टर (यावर स्वतंत्र नियम लागू होतात.)
- ट्रॅक्टर (ट्रॅक्टरवर देखील अनुदानाची तरतूद आहे.)
(टीप: अनुदानासाठी पात्र असलेल्या अवजारांची संपूर्ण आणि अद्ययावत यादी महा-डीबीटी पोर्टलवर उपलब्ध असते.)
योजनेसाठी पात्रता आणि अटी :
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांसाठी खालील निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- अर्जदार हा महाराष्ट्रातील शेतकरी असावा.
- अर्जदाराच्या नावावर शेती जमीन असणे आवश्यक आहे (७/१२ आणि ८-अ उतारा आवश्यक).
- यापूर्वी केंद्र किंवा राज्य शासनाच्या कोणत्याही योजनेतून कृषी अवजारे/यंत्रासाठी ७ वर्षांत अनुदान घेतलेले नसावे.
- कुटुंबातील केवळ एकाच व्यक्तीला (पती/पत्नी/मुलगा) या योजनेचा लाभ घेता येतो.
- अवजाराची खरेदी पूर्वसंमती मिळाल्यानंतरच करणे अनिवार्य आहे.
अर्ज करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे :
ऑनलाईन अर्ज करताना खालील महत्त्वाची कागदपत्रे तयार ठेवावी लागतील:
- आधार कार्ड (Aadhaar Card)
- ७/१२ (सातबारा) आणि ८-अ उतारा
- जातीचा दाखला (अनु. जाती/जमाती शेतकऱ्यांसाठी)
- उत्पन्नाचा दाखला (लघु व सीमांत शेतकऱ्यांसाठी लागू असल्यास)
- बँक पासबुकची प्रत (बँक खाते आधारशी जोडलेले असावे.)
- अवजाराचे कोटेशन (अधिकृत विक्रेत्याकडून घेतलेले दरपत्रक)
- हमीपत्र (विहित नमुन्यात)
अर्ज कसा करावा? (ऑनलाईन प्रक्रिया)
ही योजना महा-डीबीटी (MahaDBT) पोर्टल द्वारे राबविली जाते. अर्ज करण्याची प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
- पोर्टलला भेट: महाराष्ट्र शासनाच्या ‘महा-डीबीटी शेतकरी योजना’ (mahadbt.maharashtra.gov.in) या अधिकृत संकेतस्थळावर जा.
- नोंदणी/लॉगिन: जर तुमची नोंदणी नसेल तर ‘नवीन वापरकर्ता नोंदणी’ करा. नोंदणी केली असल्यास आधार क्रमांकाद्वारे लॉगिन करा.
- योजना निवड: ‘शेतकरी योजना’ या पर्यायाखालील ‘कृषी यांत्रिकीकरण उपअभियान (SMAM)’ निवडा.
- घटक निवड: तुम्हाला ज्या अवजारासाठी अनुदान हवे आहे, उदा. ‘नांगर’ किंवा ‘रोटाव्हेटर’, तो घटक निवडा आणि तपशील भरा.
- कागदपत्रे अपलोड: आवश्यक असलेली सर्व कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करा.
- अर्ज सादर करा: संपूर्ण अर्ज व्यवस्थित तपासून अर्ज सादर करा आणि शुल्क भरा.
- लॉटरी पद्धत: प्राप्त अर्जांमधून ई-लॉटरी पद्धतीने लाभार्थ्यांची निवड केली जाते.
- पूर्वसंमती: निवड झाल्यावर तुम्हाला पूर्वसंमती पत्र मिळते. हे पत्र मिळाल्यावरच अवजारांची खरेदी करावी.
- खरेदी आणि तपासणी: खरेदी केल्यानंतर अवजारांची कृषी विभागाच्या अधिकाऱ्यांकडून तपासणी होते.
- अनुदान जमा: तपासणी आणि पडताळणी पूर्ण झाल्यावर अनुदानाची रक्कम थेट शेतकऱ्याच्या बँक खात्यात (DBT – Direct Benefit Transfer) जमा केली जाते.
निष्कर्ष :
नांगरट आणि शेती मशागत अनुदान योजना ही शेतकऱ्यांसाठी एक अत्यंत उपयुक्त आणि महत्त्वाची योजना आहे. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून शेती अधिक सुलभ, कार्यक्षम आणि फायदेशीर करण्यासाठी या अनुदानाचा लाभ घेणे काळाची गरज आहे.
MahaDBT Yojana
