Sanjay Gandhi Niradhar Yojana – महाराष्ट्र शासनाची संजय गांधी निराधार योजना ही राज्यातील वंचित आणि दुर्बळ घटकांना सामाजिक सुरक्षा आणि आर्थिक आधार देण्यासाठी एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. विधवा, निराधार व्यक्ती, एकल महिला, दिव्यांग नागरिक आणि गंभीर व दुर्धर आजारांनी त्रस्त असलेल्या नागरिकांचे जीवनमान सुधारणे, हा या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे. राज्य सरकारकडून मिळणाऱ्या या आर्थिक मदतीने गरजू नागरिकांना स्वाभिमानाने जगता येते.
योजनेचा उद्देश आणि सुधारित लाभ : Sanjay Gandhi Niradhar Yojana
संजय गांधी निराधार योजनेच्या माध्यमातून समाजातील निराधार व गरजू व्यक्तींना थेट आर्थिक सहाय्य पुरवले जाते. २०१९ मध्ये या योजनेच्या मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये (गाईडलाईन्स) सुधारणा करण्यात आल्या, ज्यामुळे अनुदानाच्या रकमेत लक्षणीय वाढ झाली.
- सामान्य पात्र लाभार्थी: निराधार पुरुष, महिला आणि इतर पात्र लाभार्थींना सध्या दरमहा ₹१५०० रुपयांचे आर्थिक सहाय्य दिले जाते.
- दिव्यांग लाभार्थी: दिव्यांग व्यक्तींसाठी हे मासिक मानधन वाढवून ₹२५०० रुपये इतके करण्यात आले आहे.
योजनेसाठी आवश्यक पात्रता निकष :
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्जदाराने खालील महत्त्वाचे निकष पूर्ण करणे अनिवार्य आहे:
१. रहिवासी आणि वयाची अट –
- रहिवासी: अर्जदार महाराष्ट्राचा किमान १५ वर्षांपासून रहिवासी असणे आवश्यक आहे.
- वयोमर्यादा: अर्जदाराचे वय १८ ते ६५ वर्षांदरम्यान असणे गरजेचे आहे.
२. उत्पन्नाची मर्यादा –
अर्जदाराच्या कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न निश्चित मर्यादेपेक्षा जास्त नसावे:
- सामान्य मर्यादा: कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न ₹२१,००० पेक्षा जास्त नसावे.
- अपवाद (BPL/दिव्यांग): दारिद्र्यरेषेखालील (BPL) नागरिक किंवा ग्रामीण भागातील दिव्यांग लाभार्थ्यांसाठी ही मर्यादा ₹५०,००० पर्यंत शिथिल करण्यात आली आहे.
कोण अर्ज करू शकते? (पात्र गट)
या योजनेसाठी खालीलपैकी कोणत्याही गटातील नागरिक अर्ज करण्यास पात्र आहेत:
- निराधार: निराधार असलेले पुरुष आणि महिला.
- महिला: विधवा, घटस्फोटीत महिला (ज्यांना पोटगी मिळत नाही), परित्यक्ता (पती/पत्नीने सोडून दिलेल्या) महिला.
- विशेष गट: तृतीयपंथी (ट्रान्सजेंडर) व्यक्ती, अत्याचाराला बळी पडलेल्या महिला
- कारावास: तुरुंगात शिक्षा भोगत असलेल्या कुटुंबप्रमुखाच्या पत्नी.
- आजारी व्यक्ती: क्षयरोग (TB), कर्करोग (Cancer), एड्स (AIDS), कुष्ठरोग यांसारख्या गंभीर व दुर्धर आजारांनी त्रस्त असलेले नागरिक.
- अविवाहित महिला: ३५ वर्षांवरील अविवाहित महिला.
संजय गांधी निराधार योजनेसाठी अर्ज कसा करायचा?
योजनेसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया आता सोपी आणि ऑनलाईन करण्यात आली आहे:
१. ऑनलाईन अर्ज प्रक्रिया –
- अर्जदाराला महाराष्ट्र शासनाच्या अधिकृत ‘आपले सरकार’ (Aaple Sarkar) या ऑनलाईन पोर्टलवर अर्ज करावा लागतो.
- पोर्टलवर आवश्यक माहिती भरून अर्ज पूर्ण करा.
२. आवश्यक कागदपत्रे –
ऑनलाईन अर्ज भरताना खालील कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करणे अनिवार्य आहे. तसेच, ऑनलाईन अर्जाची एक प्रत आणि कागदपत्रे तलाठ्याकडे जमा करावी लागतात:
- ओळख आणि रहिवास:
- आधार कार्ड.
- रहिवासी असल्याचा दाखला.
- उत्पन्न आणि वय:
- वयाचा दाखला (जन्मनोंद दाखला किंवा शाळा सोडल्याचा दाखला).
- उत्पन्नाचा दाखला (तहसीलदार/उपविभागीय अधिकारी यांनी दिलेला).
- विशेष प्रवर्गासाठी:
- दिव्यांग व्यक्ती: जिल्हा शल्य चिकित्सक (सिव्हिल सर्जन) यांनी दिलेले अपंगत्वाचे प्रमाणपत्र.
- दुर्धर आजाराने त्रस्त: शासकीय वैद्यकीय अधिकाऱ्याने दिलेले वैद्यकीय प्रमाणपत्र.
३. अर्ज छाननी आणि मंजुरी –
- सादर केलेल्या अर्जांची छाननी तालुका पातळीवर आणि नंतर जिल्हा स्तरावर केली जाते.
- पालकमंत्री यांच्या अध्यक्षतेखालील समितीमार्फत अर्जांना अंतिम मंजुरी दिली जाते. या मंजुरीनंतर पात्र लाभार्थ्यांना योजनेचा लाभ मिळण्यास सुरुवात होते.
थोडक्यात, महत्त्वाचे!
संजय गांधी निराधार योजना राज्यातील गरजू नागरिकांसाठी एक जीवन आधार आहे. जर आपण किंवा आपल्या ओळखीतील कोणी या योजनेसाठी पात्र असेल, तर ‘आपले सरकार’ पोर्टल वापरून लवकरात लवकर अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करा आणि या महत्त्वपूर्ण शासकीय मदतीचा लाभ घ्या. Sanjay Gandhi Niradhar Yojana
